Op vrijdag 27 februari is de Amerikaanse auteur Jeff VanderMeer in Nederland. In the American Book Center in Amsterdam wordt hij samen met zijn vrouw Ann geïnterviewd door Thomas Olde Heuvelt. Hier lees je het interview dat voormalig PHP organisator Martijn Lindeboom afgelopen jaar met Jeff had, o.a. over schrijven.
Op Hebban Fantasy werd de komst van de Vandermeers al eerder aangekondigd. Wie erbij wil zijn in The ABC Treehouse in Amsterdam (aanvang 18 uur) moet snel zijn en reserveren. Er zijn geen kosten aan verbonden, maar plaatsen zijn beperkt, zeker zo vlak van te voren.
Tijdens LonCon3, de World Science Fiction Convention in Londen, interviewde Martijn Lindeboom Jeff VanderMeer, onder andere over de Southern Reach trilogie, zijn eerdere werk en het ambacht van de schrijver. Dat laatste stuk lees je hieronder. De andere delen van het interview staan op Hebban Fantasy: deel 1 over schrijverschap en genre, deel 2 specifiek over zijn Southern Reach trilogie.
Jeff VanderMeer en Martijn Lindeboom in gesprek over schrijven en zijn schrijfboek Wonderbook.
Martijn Lindeboom (ML): In het kader van de Paul Harland Prijs-schrijfwedstrijd en onze plannen voor het opzetten van opleidingen voor fantasyschrijvers in Nederland wil ik het graag ook hebben over Wonderbook en uw activiteiten als schrijfcoach. We zijn dus op zoek naar wat wijsheden over het schrijven van genrefictie.
Jeff VanderMeer (JvdM): Het eerste waar ik het vaak met schrijfcursisten over moet hebben is dat ze moeten schrijven over dingen die het dichtst bij henzelf liggen en die je het meeste interesseren. Laat je niet afleiden door wat op dat moment succesvol is. Trends komen en gaan heel snel. Je wordt veel gelukkiger, zelfs als het langer duurt om gepubliceerd te worden, als je schrijft wat jij wilt schrijven. Het werkt het beste als je de markt naar jou toe laat komen.
Daarnaast is het heel erg belangrijk om zo snel mogelijk niet meer defensief met kritiek om te gaan en er analytisch naar te leren kijken. Schrijf je eerste versie, zonder stemmen van anderen in je hoofd die zeggen wat je moet doen. Dat komt wel bij de tweede of derde versie, dan heb je meningen nodig. En dan moet je bereid zijn om alle kritiekpunten in je op te nemen. In elk geval ze te overwegen. En dan beslis je wat goed is voor je verhaal en maak je er het beste van wat je kunt. Zodra je merkt dat je ook lol krijgt in het herschrijven, dan ga je de beste resultaten krijgen. Maar die eerste versie moet je gewoon zelf schrijven, in de zone en niet nadenken over wat anderen er van zullen vinden.
ML: Elke keer dat een van onze juryleden echt kritisch wordt bij de Paul Harland Prijs – we krijgen geen gevarengeld, maar dat zou wel terecht zijn – dan wordt het ongezellig. Er zijn zelfs doodsbedreigingen geweest.
JvdM: Dat is idioot. Een auteur heeft altijd de mogelijkheid om de kritiek naast zich neer te leggen. Daar hoef je niet defensief, laat staan offensief, van te worden. Ook later, als je een boek gepubliceerd hebt, zal het je overkomen dat recensenten je boek waardeloos vinden. Heb ik ook gehad, maar in elke kritiek heb ik wel iets gevonden waar ik wat aan had. Zelfs als ik het helemaal niet met ze eens was, was het interessant om te lezen.
Vroeger ging ik nog wel eens in op recensies, positieve en negatieve, omdat ik graag wilde ontdekken wat de recensenten precies bedoelden. Pas later kwam ik er achter dat het eigenlijk een regel is dat je niet ingaat op recensies. Nu doe ik dat niet meer, tenzij er echt een verfoeilijke feitelijke fout in een recensie staat. Dan moet je er wel even op wijzen, vind ik.
ML: Kunt u wat meer vertellen over Wonderbook?
JvdM: Ik werd benaderd om een creative writing book te schrijven, met een visuele insteek. Ik was zelf op zoek naar een manier om een schrijfboek anders aan te pakken, niet een hervertelling van mijn favoriete schrijfadviezen. Dat soort boeken zijn er al heel veel. Dat visuele maakte de klik voor mij. Jeremy Zerfoss is een prachtige kunstenaar, met een stijl die perfect is voor het boek. Het is bijna een graphic novel geworden.
Het is het eerste volledig geïllustreerde boek over schrijven ter wereld. Heel complexe ideeën worden visueel uitgelegd. In sommige gevallen kan een plaatje meer zeggen dan duizend woorden. Maar er staan ook nog zo’n honderdduizend woorden in naast de meer dan tweehonderdvijftig afbeeldingen. Omdat zo veel mensen visueel ingesteld zijn tegenwoordig, is het een enorme hulp gebleken voor schrijfdocenten.
Wonderbook is geschikt voor beginnende schrijvers. Maar als je wat langer bezig bent, of al ver gevorderd bent, ook dan kun je nog behulpzame dingen vinden in dit boek. Dat zijn mijn favoriete schrijversboeken: die waar ik de eerste keer dat ik ze las niet alles direct begreep. Door verloop van tijd kon ik mijn vooruitgang bijhouden, doordat ik meer en meer van het advies begreep.
Het boek wordt veel op middelbare scholen gebruikt en zelfs – en dat vind ik erg cool – door leraren die werken met studenten met ADD, PTSD, dyslexie enzovoort. En het wordt ook op universiteiten gebruikt, op zowel bachelor- als masterniveau. Dat voelt heel goed.
De genrelezers en –schrijvers hebben Wonderbook omarmd, maar alle aanvragen voor schrijfworkshops kwamen van plaatsen die ik niet verwacht had, zoals Yale, die op zoek zijn naar manieren om hun leerlingen – die veel fantastische literatuur blijken te lezen – op andere manieren aan te spreken.
Het is een succesvol boek, ver voorbij mijn wildste verwachtingen.
ML: Het is dus behalve een boek, ook een leermethode.
JvdM: Ik geef inderdaad ook les. En daarbij maak ik ook gebruik van een aantal beelden waarvoor we geen ruimte hadden in het boek, of waarvoor we geen toestemming kregen om in het boek te stoppen, maar die we wel mochten gebruiken voor de workshops. Daarnaast is er ook nog een website, waar nog zo’n 70.000 extra woorden inhoud op staan. In het boek kun je links naar die artikelen vinden.
We hopen dat alle deelnemers aan de Harland Awards en andere auteurs wat hebben aan de inzichten van deze internationaal vermaarde auteur.
Jeff VanderMeer is een meermaals bekroonde schrijver van onder andere de Ambergris serie (City of Saints and Madmen, Shriek: An Afterword en Finch), Wonderbook en de Southern Reach trilogie (Annihilation, Authority en Acceptance).
Daarnaast is hij redacteur en samensteller van anthologieën, zoals de Steampunk bundels en The Time Travellers Almanac (samen met zijn vrouw Ann VanderMeer).
Ook schrijft VanderMeer essays voor onder meer The Washington Post, The New York Times Book Review en The Guardian.
Zijn werk is in meer dan twintig landen vertaald.